Ιστορική Δημογραφία

Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) αφορά την υψηλή εξειδίκευση κοινωνικών επιστημόνων σε ζητήματα ουσιώδη που σχετίζονται με το παγκόσμιο πρόβλημα της αύξησης του πληθυσμού του πλανήτη σε 6 δις ανθρώπους. Του ερωτήματος: πόσοι θα είμαστε αύριο; προηγούνται ερωτήματα για το πώς εκτιμήθηκε και εκτιμάται το πληθυσμιακό δυναμικό, πώς οι πληθυσμιακές διακυμάνσεις οδήγησαν σε αυτό τον αριθμό ανθρώπων, ποία η σχέση λ.χ. των οικονομικών, θεσμικών, δικαιικών, ανθρωπολογικών, νοσολογικών και οικολογικών συντελεστών με τον πολιτισμικό συντελεστή «γονιμικές» συμπεριφορές στο εκάστοτε οικιστικό πλέγμα κλπ.

Οι κρίσεις στις κοινωνικές και οικονομικές δομές κυριαρχούν στο νέο επιστημονικό πεδίο της Ιστορικής Δημογραφίας και οι ιστορικοί δημογράφοι εντάσσονται και συμβάλλουν στο γενικότερο προβληματισμό για τις κυκλικές διακυμάνσεις της παγκόσμιας οικονομίας και τις μακροχρόνιες κινήσεις των πληθυσμών. Πρωταρχικό πρόβλημα συνιστούν οι τρόποι συλλογής των δεδομένων και οι τεχνικές εκτίμησης του πληθυσμού, που μεταβάλλονται ανάλογα με τη συγκρότηση του σύγχρονου κράτους και διαφοροποιούνται στα στάδια ανάπτυξής του.

Η έρευνα και η διδασκαλία της Ι.Δ. έχουν σκοπό τη μύηση και την εμβάθυνση στη διασταύρωση δημογραφικών πληροφοριών που αφορούν ιδιαιτερότητες ή κανονικότητες των πληθυσμών και πραγματοποιούνται κατά τρόπον, ώστε να δίνονται συνδυασμένες απαντήσεις στο μεγαλύτερο δυνατό χρονικό και γεωγραφικό ορίζοντα μεταξύ διαφόρων κοινωνικών καταστάσεων. Βασίζονται, συνδυαστικά, στην επιστημονική εμπειρία πληθυσμιακών συμπεριφορών που έχουν καταγραφεί ως εξής:

Α) σε παλαιοδημογραφικό στάδιο, δηλ. το στάδιο στο οποίο η δημογραφία των πληθυσμών γίνεται χωρίς αρχεία,

Β) σε προ- και πρωτο – στατιστικές πηγές (κοινοτικά κατάστιχα για την αστική κατάσταση του πληθυσμού – γεννήσεις, γάμοι, θάνατοι, βαφτίσεις, καταστατικές μετρήσεις, κλπ ) με τις κατάλληλες τεχνικές, στις οποίες μυείται και εξειδικεύεται ο νέος ιστορικός δημογράφος για την ανασύσταση οικογενειών (τυπολογία, γενεαλογικά δένδρα, κατανομή ηλικιών, βασικοί δημογραφικοί δείκτες κλπ.), τη συγκρότηση και ιεράρχηση των δημογραφικών καθεστώτων και την ερμηνεία της μεταβαλλόμενης γεννητικότητας σε πληθυσμιακές ζώνες,

Γ) σε στατιστικές πηγές, από τις οποίες προκύπτουν δημογραφικές συμπεριφορές, όπως συγκυριακές (προσδιοριζόμενες από οικονομικές και πολιτικές κρίσεις), εποχιακές (συνδεδεμένες με την εύρεση εργασίας) και δομικές (μεταναστεύσεις εξαρτημένες από τις δυνάμεις έλξης και άπωσης από πόλεις και χωριά με πληθυσμιακά πλεονάσματα, πληροφορίες για τη δομή και εξέλιξη του πληθυσμού, στοιχεία οικογενειακής μικρο-δημογραφίας και απαντήσεις στο μεγάλο πρόβλημα της κοινωνικής δημογραφίας),

Δ) στο δεσμό δημογραφικού γεγονότος και περιβάλλοντος και στις σχέσεις πληθυσμού και οικολογίας από τις οποίες προκύπτουν επιστημονικές προωθήσεις, όπως:

• κατά την κλασική ανάλυση ανάπτυξης και κρίσης για τις διαθέσιμες πηγές των συντελεστών της παραγωγής και της ζήτησης προϊόντων και κοινωνικών αγαθών,
• κατά την περιβαλλοντική νοσολογία, η οποία διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στη μακροχρόνια ανάλυση της κοινωνικής ιστορίας και, ειδικότερα, στην ανάλυση των κυκλικών διακυμάνσεων και κρίσεων,

Ε) στην εμβάθυνση ερωτημάτων ανθρωπολογικού χαρακτήρα, τα οποία εκκινούν από τις αναρίθμητες εκδηλώσεις ηθικών μεταβολών στις ανθρώπινες νοοτροπίες και φθάνουν μέχρι τον πολιτισμό των ηθών, όπως συμβαίνει λ.χ. με τη σύλληψη και την αντισύλληψη ή την κοινωνική αντιμετώπιση του θανάτου,

ΣΤ) στη θεσμική μελέτη της οικογένειας για τη διερεύνηση και την ερμηνεία του πολιτισμικού υποδείγματός της, συνδεδεμένης με σειρά νεωτερισμών στη μεγάλη διάρκεια (ρόλος της γυναίκας, τρόπος επιλογής συζύγου, μαζική επένδυση στην παιδεία κλπ.) καθώς και με τις δοκιμασίες των αξιών που παράγει ο πολιτισμικός χριστιανισμός, οι οποίες αναδιαρθρώνονται στη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων,

Ζ) στη μελέτη του πολιτισμικού συντελεστή επί των «γονιμικών» συμπεριφορών που εξαρτώνται από τη βελτίωση των συνθηκών υγείας και πρόνοιας, την άνοδο του εκπαιδευτικού επιπέδου, το συγχρονισμό των κοινωνικών αξιών με το επίπεδο διαβίωσης και την ανανέωση των γενεών, τις συνέπειες από τη γήρανση του πληθυσμού, τη δημογραφική πίεση στις πηγές πλούτου και τα νέα γεγονότα επηρεασμού της (μόλυνση περιβάλλοντος, έλλειψη νερού, διαφθορά, μεταβολές εκμετάλλευσης του χώρου, μειονοτικές ομάδες κλπ.).