Οι υπεύθυνοι για την επιλογή σχεδόν σε όλα τα μεταπτυχιακά προγράμματα ζητούν, μεταξύ όλων των άλλων συνοδευτικών έγγραφων της αίτησης (αντίγραφο πτυχίου και αναλυτικής βαθμολογίας, βεβαιώσεις προϋπηρεσίας, βιογραφικό σημείωμα) να γράψετε μια «έκθεση» (application essay) ή αλλιώς μια «προσωπική δήλωση στόχων» (personal statement ή statement of purpose). Η έκθεση αυτή επιτρέπει στους αρμόδιους να έχουν μια εικόνα της προσωπικότητάς σας και τους βοηθά να μάθουν περισσότερα πράγματα για εσάς, τα ενδιαφέροντα και τα επαγγελματικά σας σχέδια για το μέλλον, πέρα από τις απρόσωπες αριθμητικές και στατιστικές πληροφορίες που μπορούν να έχουν μέσα από τη βαθμολογία του πτυχίου σας, των μαθημάτων ή των τεστ ξένων γλωσσών. Πιο συγκεκριμένα, η επιτροπή του εκάστοτε μεταπτυχιακού προγράμματος θέλει να κρίνει αν υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στους δικούς σας προσωπικούς κι επαγγελματικούς στόχους αλλά και στις εκπαιδευτικές σας ανάγκες και προσδοκίες από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, και τους στόχους και το περιεχόμενο του μεταπτυχιακού προγράμματος.

Για τους περισσότερους υποψήφιους, η σύνταξη της αυτοπεριγραφικής έκθεσης αποτελεί ίσως το πιο δύσκολο μέρος της διαδικασίας συμπλήρωσης της αίτησης για μεταπτυχιακές σπουδές. Είναι όμως και το πιο σημαντικό κομμάτι της αίτησής σας και γι’ αυτό θα πρέπει να προσπαθήσετε να γράψετε την έκθεσή σας με το καλύτερο δυνατό τρόπο. Έτσι, θα έχετε την ευκαιρία να ξεχωρίσετε σε σχέση με τους υπόλοιπους υποψήφιους. Οι απαιτήσεις των Πανεπιστημίων ποικίλλουν ως προς το περιεχόμενο της έκθεσης και βέβαια δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος συγγραφής μιας επιτυχημένης έκθεσης. 

Οι παρακάτω οδηγίες και συμβουλές ελπίζουμε ότι θα σας φανούν χρήσιμες, σ’ αυτό το δύσκολο έργο.

Το περιεχόμενο της έκθεσης

Η αυτοπεριγραφική έκθεση αποτελεί ουσιαστικά μια αναλυτική περιγραφή των ιδεών και των στόχων σας. Στόχος της αυτοπεριγραφικής έκθεσης είναι να περιγράψετε και να δηλώσετε με σαφή, ακριβή και πειστικό τρόπο τους λόγους για τους οποίους θέλετε να συνεχίσετε τις σπουδές σας στο συγκεκριμένο αντικείμενο και στο συγκεκριμένο μάλιστα Πανεπιστήμιο καθώς τον τρόπο που αυτές συνδέονται με τους συγκεκριμένους επαγγελματικούς στόχους σας. Με άλλα λόγια θα πρέπει να δείξετε επαρκώς ότι ξέρετε τι θέλετε να κάνετε, να περιγράψετε τις προσδοκίες σας για τις γνώσεις που θα κερδίσετε και τις επιπλέον δεξιότητες που θα αναπτύξετε αλλά και γενικότερα τον ενθουσιασμό σας τόσο για την ενασχόληση με το πεδίο επιστημών που επιλέγετε να εξειδικευτείτε όσο και για την εμπειρία των μεταπτυχιακών σας σπουδών στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο. Ειδικότερα, το ύφος της γραφής θα πρέπει να είναι θετικό για εσάς και ουσιαστικά να υποστηρίξετε την επιλογή σας, επιχειρηματολογώντας και παρουσιάζοντας με πειθώ τόσο τα μέχρι σήμερα κατορθώματά σας όσο και τους μελλοντικούς επαγγελματικούς σας στόχους. 

Να θυμάστε ότι η συγγραφή της έκθεσης αντανακλά επίσης τις ικανότητες γραπτής έκθεσης που διαθέτετε αλλά και το βάθος, τη σαφήνεια και τον προσανατολισμό της σκέψης σας. Στοιχεία απαραίτητα για την επιτυχή παρακολούθηση ενός μεταπτυχιακού προγράμματος.

Τι πρέπει να συμπεριλάβετε

Πριν γράψετε οτιδήποτε, σκεφθείτε τι μπορεί να ζητά ο αναγνώστης της έκθεσής σας. Διαβάστε αναλυτικά τις οδηγίες που τυχόν σας δίνουν και δείτε με κριτικό πνεύμα, όλες τις γενικές οδηγίες της αίτησης καθώς και τα κριτήρια επιλογής που θέτουν για την επιλογή των υποψήφιων φοιτητών τους. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να σας δώσουν κατευθύνσεις για το περιεχόμενο των θεμάτων που θα πρέπει να συμπεριλάβετε. Συνήθως οι επιτροπές επιλογής των μεταπτυχιακών φοιτητών αξιολογούν διάφορα στοιχεία όπως:

1. το εκπαιδευτικό σας υπόβαθρο και τις μέχρι σήμερα γνώσεις που διαθέτετε στο συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο
2. τα σημαντικότερα πεδία των ενδιαφερόντων σας
3. τους λόγους για τους οποίους αποφασίσατε να ακολουθήσετε μεταπτυχιακές σπουδές στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο και στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο
4. τις προσδοκίες σε σχέση με το μεταπτυχιακό πρόγραμμα και τις προοπτικές επαγγελματικής απασχόλησης που σας ενδιαφέρουν
5. τους άμεσους αλλά και μακροπρόθεσμους στόχους σας
6. την ωριμότητά σας
7. τις προσωπικές ιδιαιτερότητές σας  ή αλλιώς τι θα μπορούσατε να προσφέρετε εσείς με την παρουσία σας στην ποικιλομορφία του προγράμματος.

Ουσιαστικά, η αυτοπεριγραφική σας έκθεση θα πρέπει να απαντά σε 4 σημαντικές ερωτήσει:

Για ποιο λόγο επιλέγετε να κάνετε μεταπτυχιακές σπουδές στο συγκεκριμένο αντικείμενο; Ποια είναι τα επιστημονικά και ακαδημαϊκά σας ενδιαφέροντα; 
Μέσα από αυτή την ερώτηση το Πανεπιστήμιο υποδοχής θέλει να μάθει τι έχετε κάνει μέχρι σήμερα που να εξηγεί την απόφασή σας να επιλέξετε να συνεχίσετε τις σπουδές σας και να εξειδικευτείτε στο συγκεκριμένο πεδίο επιστημών (π.χ. παρακολούθηση σχετικών προπτυχιακών μαθημάτων και σεμιναρίων, εκπόνηση εργασιών, ανάγνωση βιβλίων κλπ). 

Με ποιο τρόπο οι μεταπτυχιακές σπουδές στο συγκεκριμένο αντικείμενο θα σας βοηθήσουν να πετύχετε συγκεκριμένους επαγγελματικούς στόχους;
Οι απαντήσεις σας στη συγκεκριμένη ερώτηση θα δείξουν ότι γνωρίζετε καλά πως θα αξιοποιήσετε τις γνώσεις που θα αποκτήσετε από το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα για την πραγμάτωση των μελλοντικών επαγγελματικών σας στόχων. Προσπαθήστε να είστε συγκεκριμένοι και σαφείς, καθώς τα κίνητρα και οι στόχοι είναι από τους βασικά κριτήρια στην επιλογή των υποψήφιων φοιτητών. « Το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα θα με βοηθήσει να σταδιοδρομήσω στον ιδιωτικό αλλά και δημόσιο τομέα» ή « οι μεταπτυχιακές σπουδές είναι σημαντικές για τη μελλοντική μου σταδιοδρομία» είναι ενδεικτικές απαντήσεις που ακριβώς πρέπει να αποφύγετε!

Για ποιο λόγο επιλέξατε το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα και όχι κάποιο άλλο και μάλιστα στο συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο; 
Προσαρμόστε τις απαντήσεις σας στη συγκεκριμένη ερώτηση και αναφερθείτε σε πραγματικούς λόγους που σας επηρέασαν να επιλέξετε το συγκεκριμένο πρόγραμμα και το συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο. Μπορείτε να αναφερθείτε στη δυνατότητα που θα έχετε να συνεργαστείτε με συγκεκριμένους καθηγητές – διδάσκοντες στο πρόγραμμα και γνωστούς στην επιστημονική κοινότητα για το ερευνητικό ή ακαδημαϊκό τους έργο, σε συγκεκριμένα μαθήματα που θα παρακολουθήσετε ή στις δυνατότητες που θα έχετε για πρακτική άσκηση, συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα και οτιδήποτε, αληθινά, σας κίνησε το ενδιαφέρον. Οι υπεύθυνοι για την επιλογή θέλουν να δουν κατά πόσο έχετε κάνει προσεκτική και διεξοδική αξιολόγηση των ευκαιριών επιμόρφωσης που σας δίνονται πριν καταλήξετε να υποβάλλετε αίτηση για το δικό τους πρόγραμμα και πόσο σοβαρή είναι η υποψηφιότητά σας. Αποφύγετε λοιπόν κλισέ και γενικές απαντήσεις τύπου «επέλεξα να αιτηθώ στο δικό σας πανεπιστήμιο γιατί έχει καλή φήμη», εκτός αν πραγματικά είναι μεταξύ των πλέον γνωστών και καταξιωμένων παγκοσμίως.

Τι μπορείτε να συνεισφέρετε εσείς συμμετέχοντας στο συγκεκριμένο πρόγραμμα; 
Αναφερθείτε σε προηγούμενες εμπειρίες και σε κατορθώματά σας καθώς και στο εκπαιδευτικό σας υπόβαθρο, τις ιδιαίτερες και ξεχωριστές ικανότητες, προσόντα ή ενδιαφέροντά σας που πιστεύετε ότι θα βοηθήσουν την εύρυθμη και ποιοτική λειτουργία του προγράμματος. Έχετε στο νου σας, ότι η διεξαγωγή ενός μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών βασίζεται κατά πολύ, στο επίπεδο και τη συνεισφορά των ίδιων των φοιτητών και αυτό προσπαθούν να αξιολογήσουν οι υπεύθυνοι.

Πώς να συντάξετε την έκθεση

Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για να οργανώσετε το κείμενό σας:

• είτε προσδιορίζετε επιγραμματικά τα σημεία που θέλετε να καλύψετε και στη συνέχεια αναπτύσσετε με περισσότερα λόγια το κάθε σημείο
• είτε, καταγράφετε τις ιδέες σας όπως έρχονται στο μυαλό σας και στη συνέχεια, καθώς τις ξαναδιαβάζετε, οργανώνετε καλύτερα το κείμενό σας, ώστε να έχει λογική συνέχεια και συνοχή.

Αν κάνετε ένα προσχέδιο πιθανόν να οδηγηθείτε σε μια καλά οργανωμένη έκθεση, ενώ αν αρχίσετε και γράφετε αυθόρμητα θα καταλήξετε σε ένα πιο εμπνευσμένο και προσωπικό κείμενο. Ακολουθήστε την προσέγγιση εκείνη με την οποία αισθάνεστε καλύτερα. Όποιο δρόμο κι αν προτιμήσετε χρειάζεστε κάποιο στο τέλος για να αξιολογήσει το κείμενο σας. 

Οι ακαδημαϊκοί σύμβουλοι στο Τμήμα σας και όσοι σας έχουν δώσει συστατικές επιστολές μπορούν να σας βοηθήσουν. Ιδιαίτερα, αν ασχολούνται με το συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο που σας ενδιαφέρει, μπορούν να σας υποδείξουν ποια σημεία οφείλετε να τονίσετε και σε ποια να αναφερθείτε τυχόν με συντομία. Ζητήστε ευγενικά να ελέγξουν όσα γράψατε και δεχθείτε με θετικό πνεύμα τα σχόλιά τους. Παρόμοια, οι σύμβουλοι σταδιοδρομίας του Γραφείου Διασύνδεσης ΑΠΘ μπορούν να σας παρέχουν οδηγίες και συμβουλές, ως προς το ύφος και τη δομή της έκθεσης. 

Μην εκπλαγείτε, όμως, αν ακούσετε διαφορετικές απόψεις για το περιεχόμενο της έκθεσής σας. Στο τέλος, μόνον εσείς μπορείτε να αποφασίσετε για τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο επιθυμείτε να παρουσιάσετε τον εαυτό σας στην επιτροπή του Μεταπτυχιακού Προγράμματος που σας ενδιαφέρει.

Τι πρέπει να προσέξετε

Αν υπάρχουν κάποια στοιχεία στην αίτηση τα οποία σας παρουσιάζουν δυσμενώς, για παράδειγμα χαμηλοί βαθμοί σε μαθήματα ή στα τεστ ξένης γλώσσας, θα ήταν καλύτερο να μην αναφερθείτε σε αυτά στην έκθεσή σας, εκτός κι αν σας το ζητήσουν.  Γενικά, διατηρείστε στο κείμενό σας ένα θετικό ύφος. Να θυμάστε ότι στόχος της αυτοπεριγραφικής έκθεσης είναι να πείσετε τον αναγνώστη να σας επιλέξει για τη θέση του μεταπτυχιακού φοιτητή και όχι να σας απορρίψει. Είναι προτιμότερο να λογοδοτήσετε για κάποιες αρνητικές πληροφορίες σε μια ξεχωριστή συνοδευτική επιστολή της αίτησης, αν χρειάζεται. Στην περίπτωση αυτή, οι εξηγήσεις σας θα πρέπει να είναι σύντομες και ακριβείς  και καλό είναι να αποφύγετε εκτεταμένες και κουραστικές δικαιολογίες. 

Από την άλλη πλευρά, αν διαθέτετε προσόντα που δεν μπορείτε να αναφέρετε σε κάποιο πεδίο της αίτησης ή ως επιχειρήματα για την επιλογή σας στην έκθεση, είναι καλύτερο να επισυνάψετε μαζί με την αίτησή σας ένα εκτεταμένο βιογραφικό σημείωμα.

Όλες οι εκθέσεις πρέπει να είναι δακτυλογραφημένες. Είναι συνήθως αποδεκτό να επισυνάπτετε επιπλέον σελίδες στην αίτηση, για να γράψετε την έκθεσή σας, αν ο χώρος δεν είναι επαρκής. Η καθαρότητα, η σωστή σύνταξη και ορθρογραφία του κειμένου θεωρούνται πολύ σημαντικά. Τέλος, βεβαιωθείτε ότι ο τίτλος της έκθεσης και το όνομά σας βρίσκονται στην πρώτη σελίδα του κειμένου – το όνομά σας μπορεί να αναφέρεται στην κορυφή ή στο τέλος της κάθε επιπλέον αριθμημένης σελίδας. Δεν χρειάζεται να συντάσσετε την έκθεση σε μορφή επιστολής, εκτός κι αν σας ζητείτε.

10 χρήσιμες συμβουλές για τη σύνταξη της έκθεσης

1. Διαθέστε αρκετό χρόνο για να γράψετε την έκθεση – εβδομάδες ή και μήνες καλύτερα, παρά μερικές ώρες.
2. Ακολουθήστε τις οδηγίες της αίτησης και απαντήστε στην ερώτηση που σας θέτουν, στο χώρο που σας επιτρέπουν.
3. Να είστε ειλικρινείς. Είναι προτιμότερο να αναπτύξετε ένα θέμα στην απάντησή σας, που πραγματικά σας ενδιαφέρει και να αναφερθείτε σε ένα επίτευγμά σας, παρά να προσπαθήσετε να εντυπωσιάσετε τους υπεύθυνους. Δεν έχει καθόλου νόημα επίσης, αλλά αντίθετα είναι πολύ αρνητικό να αντιγράψετε τις δηλώσεις ή τους λόγους, που ίσως έχει αναφέρει κάποιος φίλος σας στη δική του έκθεση. 
4. Μην κάνετε γενικές και αόριστες δηλώσεις, ούτε μια λίστα από τα επιτεύγματά σας. Αντίθετα, μπορείτε να περιγράψετε τη σημασία που είχε για εσάς κάποιο κατόρθωμά σας, τις λεπτομέρειες μιας εμπειρίας σας ή τι έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον σας σ’ ένα πανεπιστήμιο ή σε μια περιοχή σπουδών.
5. Για να ξεκινήσετε, γράψτε ελεύθερα. Κρατήστε σημειώσεις και καταγράψτε τις ιδέες σας πάνω στο θέμα όπως σας έρχονται στο μυαλό. Ίσως μπορείτε να φτιάξετε ένα προσχέδιο της έκθεσης πάρα πολύ γρήγορα.
6. Στη συνέχεια, οργανώστε τις σκέψεις σας. Φτιάξτε ένα σχεδιάγραμμα. Ελέγξτε αν μπορείτε να προσδιορίσετε το κεντρικό θέμα της έκθεσής σας σε μία πρόταση. Διαγράψτε επαναλήψεις και βεβαιωθείτε ότι η κάθε πρόταση ή ιδέα συνδέεται με την επόμενη.
7. Δουλέψτε στο πρόχειρό σας πολλές φορές και βεβαιωθείτε ότι καταλήγετε σε ένα κείμενο, το οποίο διαβάζεται εύκολα και με ενδιαφέρον. Επίσης, βεβαιωθείτε ότι αποδίδετε με σαφήνεια αυτό που θέλετε να πείτε. Τέλος, ελέγξτε αν το μήκος και η δομή των προτάσεων ποικίλλουν και αποφύγετε τυποποιημένες εκφράσεις.
8. Δώστε το κείμενό σας σε τρίτους να το διαβάσουν και να σας πουν τις εντυπώσεις ή τις παρατηρήσεις τους. Στενοί φίλοι ή συγγενείς δεν είναι η καλύτερη επιλογή – σας γνωρίζουν πολύ καλά και επομένως μπορεί να μην προσέξουν κάποια ελλιπή πληροφόρηση ή κάποιες ασάφειες. 
9. Διορθώστε προσεκτικά τα γραμματικά και συντακτικά λάθη του κειμένου σας κι αν η έκθεση (ή η αίτηση) είναι γραμμένη σε ξένη γλώσσα απευθυνθείτε σε κάποιο ειδικό για να κάνει τον τελικό έλεγχο. 
10. Ετοιμάστε ένα διορθωμένο και καθαρό τελικό αντίγραφο.